Reading Article
Public date : 20, Jul 2020 (57,386 Read)
ច្បាប់នៃកម្ម
|
|
|
អ្វីដែលហៅថា កម្ម ? ព្រះពុទ្ធមានព្រះបន្ទូលពន្យល់ថា “ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ! គឺចេតនា ដែលតថាគតហៅថា កម្ម” ។ ន័យរបស់កម្មក្នុងពាក្យសាមញ្ញធម្មតាគឺ អំពើ ឬការធ្វើអ្វីមួយ ។ ក្នុងន័យជាបច្ចេកទេសកម្មមានន័យថា ចេតនា ។ ចេតនា គឺធម្មជាតិអ្នកគិត អ្នកចាត់ចែង អ្នកសន្សំ ធម្មជាតិដែលញ៉ាំងសម្បយុត្តធម៌ គឺចិត្តឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើជាកុសលឬជាអកុសល ។
កាលណាអ្នកធ្វើអំពើអ្វីមួយតែងតែមានចេតនានៅពីក្រោយអំពើនោះ ហើយចេតនានោះ សេចក្តីប្រឹងប្រែងតាមផ្លូវចិត្តហៅថា កម្ម ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ពន្យល់ថា កាលណាបុគ្គលណាមួយ មានចេតនា បុគ្គលនោះរមែងធ្វើសកម្មភាពតាមកាយ វាចា ចិត្ត ។ អ្វីមួយដែលអ្នកធ្វើ មានកម្មនៅជាប់ជាមួយនោះ ។ ចេតនាជាចេតសិកមួយ ក្នុងចំណោមចេតសិក៥២ ដែលកើតឡើងនិងរលត់ទៅជាមួយនឹងចិត្ត ។ បើអ្នកពុំសូវដឹងអំពីពាក្យថាកម្ម សេចក្តីអធិប្បាយអំពី “ ច្បាប់នៃកម្ម “ នេះ ជាជំនួយសំខាន់មួយសំរាប់អ្នកអាន ។
 ជនទាំងឡាយមួយចំនួនដែលមិនមែនជា អ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា បានត្រូវទាក់ទាញដោយសារតែទ្រឹស្តីនៃកម្ម ឲ្យចូលមកក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រោះថាសេចក្តីពន្យល់អំពីច្បាប់នៃកម្ម ណែនាំឲ្យដឹងអំពីហេតុ ដែលឲ្យបុគ្គលម្នាក់ៗមានសភាពខុសៗគ្នា និងហេតុដែលបណ្តាលឲ្យបុគ្គលម្នាក់ៗមានទុក្ខផ្សេងៗគ្នាក្នុងជីវិតបច្ចុប្បន្ននេះ ។ ជនជាតិអ៊ីតាលីម្នាក់ បានពិចារណាយ៉ាងច្រើនរកហេតុផល នៃភាពមិនស្មើគ្នានៃមនុស្សម្នាក់ៗ អ្នកខ្លះមានជម្ងឺច្រើន អ្នកខ្លះមានសុខភាពល្អ អ្នកខ្លះមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន អ្នកខ្លះក្រីក្រតោកយ៉ាក អ្នកខ្លះរូបល្អ អ្នកខ្លះរូបអាក្រក់ អ្នកខ្លះឆ្លាត អ្នកខ្លះល្ងង់ ។ល។ តើហេតុអ្វីហ្ន៎ បានជាមនុស្សមានវាសនាខុសគ្នាយ៉ាងនេះ?
 គាត់បានសាកសួររកចម្លើយនេះ ពីមនុស្សជាច្រើន ប៉ុន្តែគាត់ពុំបានទទួលចម្លើយណាមួយឲ្យពេញចិត្តគាត់ឡើយ ។ ថ្ងៃមួយ គាត់បានអានសៀវភៅអំពីសាសនាព្រះពុទ្ធ ត្រង់កន្លែងដែលពន្យល់អំពី “ ច្បាប់នៃកម្ម “ គាត់មានការពេញចិត្តជឿតាមទ្រឹស្តីព្រះពុទ្ធយ៉ាងខ្លាំង ក៏សម្រេចចិត្តរៀនព្រះធម៌ បានចេះដឹងច្រើនហើយក៏បួសជាភិក្ខុរហូតដល់អស់អាយុសង្ខារទៅ ។ ភិក្ខុអង្គនេះបានត្រូវទ្រឹស្តី “ ច្បាប់នៃកម្ម “ទាក់ទាញឲ្យចូលសាងផ្នួស ក្នុងសំណាក់សាសនាព្រះពុទ្ធហើយប្រព្រឹត្តនូវព្រហ្មចរិយធម៌ ជាការប្រពៃណាស់ចំពោះព្រះអង្គ ។
កម្មមិនមែនជាច្បាប់តុលាការទេ បើជនណាម្នាក់ យកកម្មជាច្បាប់សម្រាប់វិនិច្ឆ័យទោស នោះត្រូវតែមានអាទិទេពណាមួយអង្គុយពីលើ ចាំកាត់ទោសសត្វលោក ។ គ្មានច្បាប់តុលាការទេ ក៏គ្មានអ្នកកាត់ក្តីចំពោះកម្មដែលមនុស្សធ្វើដែរ ។ កម្មគ្រាន់តែជាហេតុ អ្នកបង្កើតនូវហេតុ នឹងត្រូវទទួលផលតាមហេតុនោះៗ ។ មិនមានអ្នកដាក់ទោសពិន័យ ក៏មិនមានអ្នកឲ្យរង្វាន់ដែរ ។ សត្វលោកដែលទទួលផលល្អឬអាក្រក់ក្នុងជីវិតនោះ ក៏ព្រោះតែមានកម្មជាហេតុប៉ុណ្ណោះ គ្មានទាក់ទងនឹងអ្វីផ្សេងទៀតទេ ។ គឺជាច្បាប់ធម្មជាតិ! ។ អ្នកធ្វើអំពើដោយចេតនាអាក្រក់ នឹងទទួលផលអាក្រក់ អ្នកធ្វើអំពើដោយចេតនាល្អ នឹងទទួលផលល្អ ។
 មនុស្សម្នាក់ៗតែងធ្វើនូវកម្មដែលជាកុសលផង ជាអកុសលផង បើដូច្នេះតើពេលណា ជាតិណា ផលនៃកម្មណា គេនឹងត្រូវទទួល? បើគ្មានអ្នកកាត់ក្តីឲ្យទោសឬរង្វាន់ទេនោះ តើអ្វីជាអ្នកចាត់ចែងឲ្យសត្វលោកទទួលផលនៃកម្មរបស់ខ្លួន? ភាពមិនស្មើគ្នារវាងបុគ្គលម្នាក់ៗ កើតឡើងដោយសារមាន កម្មអ្នកចាត់ចែង ឯពាក្យថាកម្មនោះគឺ មិនមានរូបរាង តួអង្គជាអ្វីមួយទេ ប៉ុន្តែមានកម្លាំងឫទ្ធីអានុភាពបណ្តាលឲ្យសត្វលោកកើត ស្លាប់ បានសុខ ទុក្ខ ល្អ អាក្រក់ ។ បុគ្គលម្នាក់ៗធ្វើនូវកម្មជានិច្ចរាល់ថ្ងៃ ហើយជាម្ចាស់នៃកម្មទាំងនោះ តែងទទួលផលនៃកម្មរបស់ខ្លួនក្នុងជាតិនេះ និងជាតិជាបន្តបន្ទាប់តទៅ មិនអាចចែករំលែកកម្មរបស់ខ្លួនទៅឲ្យអ្នកដទៃ ហើយក៏មិនអាចទទួលផលនៃកម្មដែលអ្នកផ្សេងបានធ្វើដែរ ។ ដោយសង្ខេបឲ្យខ្លី នរណាធ្វើកម្មដោយចេតនា អ្នកនោះជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ និងជាអ្នកទទួលផល ។
នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់គង់ព្រះជន្មនៅឡើយ មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះ តោទេយ្យៈគាត់ជាមនុស្សរិះកំណាញ់យ៉ាងខ្លាំង មិនដែលធ្វើទានឲ្យវត្ថុអ្វីទៅអ្នកណាម្នាក់សោះឡើយ គាត់សន្សំទ្រព្យសម្បត្តិបានយ៉ាងច្រើន ហើយក្លាយជាសេដ្នីដ៏ស្តុកស្តម្ភម្នាក់ ។ ដោយហេតុគាត់ជាប់ជំពាក់នឹងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គាត់យ៉ាងខ្លាំង ពេលគាត់ស្លាប់ទៅ ក៏កើតជាសត្វឆ្កែនៅក្នុងផ្ទះរបស់គាត់ ។ កូនប្រុសរបស់គាត់ឈ្មោះសុភៈដែលទទួលមត៌កអំពីគាត់ ស្រឡាញ់ពេញចិត្តនឹងសត្វឆ្កែនេះណាស់ តែមិនដឹងថាជាឳពុករបស់ខ្លួនឡើយ ។ ថ្ងៃមួយ ព្រះពុទ្ធយាងទៅកាន់ផ្ទះសេដ្នីសុភៈ ពេលនោះឆ្កែតោទេយ្យៈក៏ព្រុសព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់មានព្រះបន្ទូលទៅកាន់សត្វឆ្កែថា“ ម្នាលតោទេយ្យៈ! ពេលដែលអ្នករស់នៅជាមនុស្ស អ្នកតែងតែមិនគោរពគេ ឥឡូវនេះអ្នកគ្មានការគួរសមទៀតហើយដោយអ្នកព្រុសតថាគត ។ អ្នកនឹងទៅកើតក្នុងស្ថាននរកមិនខានឡើយ “។ ឆ្កែបានឮដូច្នោះ ក៏គិតថា “ អូ! ព្រះសមណគោតមនេះស្គាល់អញផងតើ “ ។ ឆ្កែតោទេយ្យៈនឹកអន់ចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ក៏ដើរទៅដេកននៀលក្នុងភ្នក់ផេះ ។ សេដ្នីសុភៈស្រឡាញ់ឆ្កែណាស់ មានកន្លែងដ៏ស្អាតល្អប្រណិតសម្រាប់ឆ្កែដេក កាលបើឃើញឆ្កែទៅដេកក្នុងភ្នក់ផេះ ក៏ភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ។ អ្នកបំរើប្រាប់សុភៈថា ព្រះពុទ្ធមានព្រះបន្ទូលអ្វីមួយទៅកាន់ឆ្កែ ធ្វើឲ្យឆ្កែខឹងហើយក៏ទៅដេកក្នុងផេះទៅ ។ សុភៈក៏ចូលទៅទូលសួរព្រះពុទ្ធ ព្រះពុទ្ធក៏ប្រាប់តាមដំណើររឿង ។
សុភៈគិតក្នុងចិត្តថា បើតាមគម្ពីរព្រាហ្មណ៍ ឳពុករបស់អញគួរតែទៅកើតឯស្ថានសួគ៌ ប៉ុន្តែព្រះគោតមបែរជាប្រាប់អញថាគាត់បានកើតជាសត្វឆ្កែទៅវិញ ព្រះគោតមនេះពិតជាមានបន្ទូលមិនប្រុងប្រយ័ត្ន ។ ដោយទ្រង់ជ្រាបថា សុភៈមិនយល់ស្របតាមបន្ទូលព្រះអង្គ ព្រះពុទ្ធក៏សួរសុភៈ ថា “ បពិត្រលោកសេដ្នី ក្រោយពេលឳពុកលោកស្លាប់ទៅ តើមានបាត់មាសប្រាក់ ទ្រព្យសម្បត្តិដែរឬទេ “? សេដ្នីសុភៈឆ្លើយថា “ មានបាត់មាសប្រាក់ជាច្រើន មិនដឹងបាត់ទៅឯណា “ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា “ សូមលោកសេដ្នី ចាំដល់យប់ជ្រៅសិនទើបដាក់អាហារឲ្យឆ្កែ លុះឆ្កែស៊ីរួចហើយ សូមសួរឆ្កែអំពីមាសប្រាក់ដែលបាត់នោះ “ ។ សេដ្នីសុភៈដោយចង់រកមាសប្រាក់ដែលបាត់នោះក៏សុខចិត្តធ្វើតាមបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ឆ្កែក៏នាំសុភៈទៅបង្ហាញកន្លែងដែលគាត់(តោទេយ្យៈ) បានលាក់ទុកមាសប្រាក់ កាលពីមុនពេលគាត់ស្លាប់ ។សេដ្នីសុភៈក៏បានរកឃើញមាសប្រាក់ទាំងនោះវិញ រួចក៏ចូលទៅក្រាបទូលសួរព្រះពុទ្ធ អំពីហេតុដែលបណ្តាលឲ្យមនុស្សខុសៗគ្នា ខ្លះមាន ខ្លះក្រ ខ្លះឆ្លាត ខ្លះល្ងង់ ខ្លះរូបល្អ ខ្លះរូបអាក្រក់ ខ្លះពិកា ខ្លះកើតក្នុងត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ ខ្លះកើតក្នុងត្រកូលអ្នកស្រែចំការក្រីក្រ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា “ ម្នាលលោកសេដ្នី! បុគ្គលម្នាក់ៗជាម្ចាស់របស់កម្ម ជាអ្នកទទួលមត៌កនៃកម្ម មានកម្មជាឳពុកម្តាយ មានកម្មជាញាតិ មានកម្មជាទីជំរក គឺកម្មនេះហើយដែលចែកសត្វលោកឲ្យខុសៗគ្នា “។ ដោយសុភៈមិនយល់អំពីព្រះបន្ទូល ព្រះពុទ្ធក៏ទ្រង់សំដែងអំពីច្បាប់នៃកម្ម ឲ្យសុភៈបានយល់ច្បាស់ មានសេចក្តីបរិយាយដូចតទៅនេះ៖
កម្មបានត្រូវចាត់តាមលំដាប់នៃមុខងារ ទម្ងន់របស់វា កន្លែងដែលវាត្រូវកើត ។ ក) មុខងារនៃកម្ម – មុខងាររបស់កម្ម មាន៤យ៉ាងគឺៈ ១- ជនកកម្ម កម្មដែលឲ្យផល ឲ្យសត្វបដិសន្ធិ ២- ឧបត្ថម្ភកកម្ម កម្មដែលជាជំនួយ ដែលគាំទ្រ ៣- ឧបបីឡកម្ម កម្មដែលរារាំង បៀតបៀនដល់កម្មដទៃ ៤- ឧបឃាដកកម្ម កម្មដែលកំចាត់បង់កម្មដទៃ ហើយឲ្យផលខ្លួនឯង ជនកកម្ម នោះគឺ កម្មដែលបណ្តាលឲ្យម្ចាស់នៃកម្មនោះ ទទួលសោយផល ទោះល្អក្តី អាក្រក់ក្តី មិនអាចជៀសផុតពីផលរបស់វាបានឡើយ ។ ឧបត្ថម្ភកកម្ម គឺកម្មដែលជួយទ្រទ្រង់ដល់កម្មដទៃទៀត ឲ្យម្ចាស់កម្មសោយផលនៃកម្មដទៃនោះ មិនឲ្យផលដោយខ្លួនវាទេ ។ ឧបបីឡកម្ម គឺកម្មដែលទប់មិនឲ្យកម្មដទៃទៀត ផ្តល់ផលឲ្យទៅម្ចាស់កម្ម ជាបណ្តោះអាសន្ន កម្មដទៃនោះមិនសាបសូន្យទៅណាទេ អាចឲ្យផលទៅថ្ងៃក្រោយបាន កាលណាកម្មដែលរារាំងនោះរលត់ទៅ ។ ឧបឃាដកកម្ម គឺកម្មដែលបំផ្លាញកម្មដទៃឲ្យវិនាស កុំឲ្យមានតទៅទៀត ហើយឲ្យផលដោយខ្លួនឯង ។  ខ) ទម្ងន់របស់កម្ម – ការចាត់កម្មទៅតាមទម្ងន់របស់វា មាន៤បែបគឺៈ ១- អនន្តរិយកម្ម កម្មធ្ងន់ផ្នែកអកុសល ឬគរុកម្ម កម្មខ្លាំងក្លាផ្នែកកុសល ២- អាសន្នកម្ម កម្មទាន់ហន់ ក្នុងពេលរៀបស្លាប់ ៣- អាចិណ្ណកម្ម កម្មទម្លាប់ កម្មស្រាល ៤- កតត្តាវាបនកម្ម កម្មដែលឲ្យផលចុងក្រោយ អនន្តរិយកម្ម គឺកម្មដែលមានទម្ងន់ធ្ងន់មិនអាចមានកម្មដទៃណាមករារាំង ឬកំចាត់បាន សោះឡើយ ម្ចាស់កម្មនេះត្រូវតែទទួលផលក្នុងជាដាច់ខាត ។ កម្មធ្ងន់នេះមានការសម្លាប់ឳពុកម្តាយ ការធ្វើឲ្យឈាមព្រះពុទ្ធហូរចេញ ការសម្លាប់ព្រះអរហន្ត ការរំលោភលើភិក្ខុនី ការបំបែកសង្ឃ ខាងផ្នែកអកុសល ។ គរុកម្មខាងផ្នែកកុសលវិញ មានការបូជា ធ្វើកុសលកម្មផ្ទាល់ នឹងព្រះពុទ្ធអង្គ ការសម្រេចឈានសមាបត្តិ ។ អាសន្នកម្ម គឺកម្មដែលធ្វើ នៅក្នុងដំណាក់កាលចុងក្រោយបង្អស់នៃជីវិត ពេលរៀបស្លាប់ គឺអារម្មណ៍នៃកម្មដែលខ្លួនបានធ្វើមកហើយ ហើយកម្មនោះក៏មកប្រាកដក្នុងជវនចិត្ត មុនពេលចុតិ ។ អាចិណ្ណកម្ម គឺកម្មដែលខ្លួនធ្លាប់តែធ្វើរឿយៗ មានការរក្សាសីល ការចំរើនភាវនាសំអាតកាយវាចាចិត្ត ជាដើមខាងផ្នែកកុសល ឬការប្រព្រឹត្តខុសនឹងសីល មានការសម្លាប់សត្វ លួចទ្រព្យគេ ផឹកទឹកស្រវឹង ជាដើមខាងផ្នែកអកុសល ។ កតត្តាវាបនកម្ម ឬកម្មក្រោយគេ គឺកម្មដែលរង់ចាំឲ្យកម្មដទៃទៀត ឲ្យផលអស់ជាមុនសិន ទើបកម្មនេះឲ្យផលជាចុងក្រោយបង្អស់ ។ គឺកម្មដែលព្រះអរហន្តទទួលផលមុននិព្វាន ។
កាលណាមានកម្មធ្ងន់ជាមួយនឹងកម្មទាន់ហន់ កម្មធ្ងន់នឹងឲ្យផលភ្លាមក្រោយពេលស្លាប់ ។ បើកម្មទាន់ហន់និងកម្មទម្លាប់មានជាមួយគ្នា កម្មទាន់ហន់នឹងឲ្យផល ។ បើកម្មទម្លាប់ និងកម្មចុងក្រោយមានជាមួយគ្នា កម្មទម្លាប់នឹងឲ្យផល ។ កម្មទាន់ហន់សំខាន់ខ្លាំងណាស់ ព្រោះវាជាកម្មនៅពេលរៀបនឹងស្លាប់ ដែលឲ្យផល ភ្លាម ឲ្យសត្វកើតជាអ្វី នៅភពណា បន្ទាប់ពីអស់អាយុសង្ខារទៅ ឯកម្មដទៃទៀតដែលបុគ្គលដែលស្លាប់នោះបានធ្វើពីមុន នៅមិនទាន់ឲ្យផលនៅឡើយ ។ ទោះបីគេធ្វើកុសលកម្មច្រើនមកពីមុនក៏ដោយ បើពេលរៀបស្លាប់ គេកំពុងធ្វើអកុសលកម្ម អកុសលកម្មនោះនឹងឲ្យផលអាក្រក់ឲ្យបុគ្គលនោះទៅកើតក្នុងភពដ៏ថោកទាប មាននរកប្រេតអសុរកាយតិរច្ឆានជាដើម ។ ឬបើនៅពេលរៀបស្លាប់ គេកំពុងតែធ្វើកុសលកម្ម មានការចំរើនសមាធិជាដើម កុសលកម្មនោះនឹងឲ្យផលទៅកើតក្នុងសុគតិភព គឺភពដែលគេគួរនឹងកើត ជាមនុស្ស ទេវតាឬព្រហ្ម ។ គ) ពេលវេលានិងទីកន្លែង – កម្មអាចឲ្យផលទៅតាមពេលនិងកន្លែង៣គឺៈ ១- ទិដ្ឋធម្មវេទនិយកម្ម បច្ចុប្បន្នជាតិ ក្នុងកន្លែងដែលកំពុងរស់នៅ ២- ឧបបជ្ជវេទនិយកម្ម ជាតិបន្ទាប់ នៅកន្លែងដែលកើតជាថ្មី ៣- អបរាបរិយវេទនិយកម្ម ជាតិក្រោយៗបន្តអំពីជាតិបន្ទាប់ នៅកន្លែង ដែលមាន កំណើតថ្មី ៤- អហោសិកម្ម កម្មដែលមិនមានឱកាសឲ្យផល ។ ពាក្យថា កម្មដែលបុគ្គលបានធ្វើពីមុន ឲ្យផលល្អឬអាក្រក់ គ្រាន់តែជាការពោលដោយខ្លី ជាសេចក្តីសង្ខេប ។ ពាក្យពោលយ៉ាងនេះអាចឲ្យមានការយល់ច្រឡំថា កម្មទាំងនោះតាមម្ចាស់របស់វារហូតពីជាតិមួយ ទៅជាតិមួយដើម្បីឲ្យផល ។ មិនមែនដូច្នោះទេ ។ ធម៌ទាំងអស់ជាធម្មជាតិមិនទៀង គឺកើតហើយរលត់សូន្យទៅវិញ ឯកម្មក៏ជាធម៌ កើតហើយរលត់ដូចគ្នា ។ ប៉ុន្តែកម្មបានបង្កើតនូវឥទ្ធិពលមួយ ឲ្យម្ចាស់របស់វា ។ ឥទ្ធិពលនេះគ្មានរូបរាងខ្លួនប្រាណទេ វាតាមម្ចាស់របស់វារហូតក្នុងត្រៃភព លើកលែងតែព្រះនិព្វាន ។ ឥទ្ធិពលនៃកម្មនេះ មានឫទ្ធិឲ្យផលល្អឬអាក្រក់កើតឡើងបាន ដល់ម្ចាស់របស់វា កាលណាមានបច្ច័យគ្រប់គ្រាន់ ដែលជា គ្រឿងទ្រទ្រង់ជួយឧបត្ថម្ភ ។ ដើម្បីជាការពន្យល់ មានសេចក្តីឧបមាមួយក្នុងតម្រាជំនាន់ចាស់ថា វត្ថុ៣យ៉ាងគឺស្មៅក្រៀម១ កែវពង្រីក១ និងពន្លឺព្រះអាទិត្យ១ ។ នៅពេលដែលពន្លឺព្រះអាទិត្យចាំងទម្លុះកែវទៅចំស្មៅក្រៀម ក៏បង្កើតឲ្យមានភ្លើងឆេះស្មៅនោះទៅ ។ ភ្លើងគ្មាននៅក្នុង ស្មៅក្រៀម គ្មាននៅក្នុងកែវ គ្មាននៅក្នុងពន្លឺព្រះអាទិត្យទេ ។
កែវពង្រីក ពន្លឺព្រះអាទិត្យ និង ស្មៅក្រៀម កាលបើជួបគ្នា អាចឲ្យភ្លើងកើតឡើងបាន ។ ផលនៃកម្មក៏ដូច្នោះដែរ កាលណា មានហេតុបច្ច័យគ្រប់គ្រាន់ ផលនៃកម្មក៏កើតឡើង ។ បើគ្មានហេតុបច្ច័យគ្រប់គ្រាន់ទេ ផលនៃកម្មក៏មិនកើតឡើងដែរ ពិតមែនតែមានឥទ្ធិពលនៃកម្មក៏ដោយ ។ ឧបមាម៉្យាងទៀតដូចជាគ្រាប់ស្វាយ កាលណាមានដី មានទឹក មានពន្លឺថ្ងៃ គ្រាប់ស្វាយនោះនឹងដុះឡើង ។ គ្រាប់ស្វាយទុកដូចជាឥទ្ធិពលនៃកម្ម វារង់ចាំតែឱកាសនឹងដុះឡើងកាលណាមានដីទឹកនិងពន្លឺថ្ងៃ ។ សេចក្តីពន្យល់នេះត្រឹមត្រូវចំពោះតែ កម្មដែលឲ្យផល (មុខងារនៃកម្មខាងលើ) ប៉ុណ្ណោះ ។
ប៉ុន្តែចំពោះកម្មធ្ងន់ និងកម្មទាន់ហន់ ផលរបស់វាមានកម្លាំងគ្រប់គ្រាន់ កើតឡើងឥតរង់ ចាំអ្វីជួយឧបត្ថម្ភទេ គឺវាកើតឡើងដោយខ្លួនឯង មិនពន្យាពេលវេលាឲ្យយឺតយូរឡើយ ។ អហោសិកម្ម គឺកម្មដែលឥទ្ធិពលរបស់វា សាបសូន្យទៅ ដោយម្ចាស់របស់បានសម្រេចមគ្គផល ក្នុងលោកុត្តរសមាធិ ដូចព្រះអង្គុលីមាលត្ថេរ កម្មដែលព្រះអង្គសម្លាប់មនុស្សពីពេលមុន មិនឲ្យផលដល់ព្រះអង្គទេ ជាអហោសិកម្ម ព្រោះព្រះអង្គបាន សម្រេចអរហត្តផល មុនពេលឬរំលាយខន្ធ ។ ក្រៅពីអហោសិកម្ម ឥទ្ធិពលនៃកម្មដទៃទៀត នៅតែអាចឲ្យផល ក្នុងជាតិណាមួយ ដរាបណានៅមានការកើតនិងស្លាប់ តទៅទៀត ។ ព្រោះហេតុដូច្នេះហើយ បានជាសត្វតិរច្ឆានអាចទទួលផលឲ្យកើតជាមនុស្សបាន កាលណាវាធ្លាប់បាន ធ្វើកុសលកម្មពីជាតិមុនៗ មុនពេល ដែលវាកើតជា សត្វតិរច្ឆាននោះ ។ ទីកន្លែងដែលសត្វលោកទៅកើត ក៏ទៅតាមឥទ្ធិពលនៃកម្មដែរ ។ ឥទ្ធិពលរបស់កម្មជាអកុសលតាមធ្ងន់ឬស្រាល ឲ្យសត្វទៅកើតក្នុងអបាយភូមិ មាននរក ប្រេត អសុរកាយ តិរច្ឆានបើបានកើតជាមនុស្ស ក៏មនុស្សនោះរងទុក្ខទោស វេទនាយ៉ាងខ្លាំង ។ ឥទ្ធិពលនៃកម្មជាកុសលវិញអាចឲ្យសត្វទៅកើត ក្នុងសុគតិសួគ៌ ឬព្រហ្មលោក តាមកម្លាំងនៃកុសលកម្មនោះ ។ បើបានកើតជាមនុស្សវិញ ក៏មនុស្សនោះមានភព្វវាសនាល្អ ទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន ។ ព្រះនិព្វាន មិនមាន កម្មជាបច្ច័យទេ ព្រោះកម្មជាធម៌របស់ ត្រៃលោកតែប៉ុណ្ណោះ ។ រូបកាយរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ដែលជាផលនៃកម្ម ចែកចេញជានាម (ចិត្តនិងចេតសិក) និងរូប កើតឡើយដោយធម៌៥យ៉ាងគឺ អវិជ្ជា១ តណ្ហា១ ឧបាទាន១ កម្ម១ អាហារ១ ។ ហេតុដើមគឺអវិជ្ជា សេចក្តីមិនដឹងមិនយល់ ដែលជាបច្ច័យឲ្យសង្ខារកើតឡើង ។ សង្ខារនេះគឺកម្មសង្ខារ ដែលជាបច្ច័យឲ្យវិញ្ញាណ (បដិសន្ធិចិត្ត)កើតឡើង ។ កាលបើមានវិញ្ញាណហើយ សត្វក៏កើតឡើងមាននាមនិងរូប ហើយសោយផលនៃកម្ម ជាបន្តទៅទៀត ។ យើងម្នាក់ៗបានឆ្លងកាត់ ការកើតស្លាប់ៗ ក្នុងត្រៃភព រាប់កប្ប រាប់អសង្ខ័យ្យ ជាច្រើនរាប់មិនអស់ យើងតែងធ្វើនូវកម្មជានិច្ច គ្រប់ពេលវេលាដែលរស់នៅ ហើយក៏បានសោយផលនៃកម្មបន្តបន្ទាប់គ្នាជាប់ជានិច្ចដែរ ។ ផលនៃកម្មមួយរលត់ទៅ ផលនៃកម្មមួយទៀតមកបន្តពេលសោយផលនៃកម្មនិមួយៗ យើងតែងប្រតិកម្មចំពោះ ការសោយផលនោះ បើវាជាទីពេញចិត្ត យើងប្រតិកម្មដោយលោភៈនិងមោហៈ បើវាជាទីស្អប់ខ្ពើម យើងប្រតិកម្មដោយទោសៈនិង មោហៈ ។ យើងក៏បង្កើតនូវកម្មថ្មីៗ ដែលនឹងឲ្យផល ក្នុងពេលអនាគតតទៅទៀត ម្ល៉ោះហើយកំណើតរបស់យើងតែងតែអន្ទោល ក្នុងភពទាំង៣ ជួនកាលកើតក្នុងអបាយភូមិ ជួនកាលកើតជាមនុស្ស ជួនកាលកើតជាទេវតា ជួនកាលកើតជាព្រហ្ម ក៏ព្រោះតែមានកម្មជាហេតុ ។ យើងពុំដឹងថា កម្មអាក្រក់ណាខ្លះ ដែលយើងបានធ្វើពីពេលមុន ហើយកំពុងរង់ចាំឲ្យផល ជាការភ័យខ្លាចរបស់យើងគ្រប់គ្នា អ្នកខ្លះស្វែងរកការពារ កុំឲ្យឧប្បទ្រពចង្រៃ កើតមានដល់ខ្លួនគេ ដោយជំនឿសាសនា ឬការបន់ស្រន់អាទិទេព ។
ប៉ុន្តែបើយើងយល់ច្បាប់នៃកម្ម យើងនឹងដឹងថានរណាជាម្ចាស់នៃកម្ម អ្នកនោះជាអ្នកទទួលផល កាលណាឱកាស តម្រូវកម្មនោះឲ្យផល គ្មានអំណាចណាផ្សេងក្រៅអំពីម្ចាស់កម្ម អាចបញ្ជៀសពង្វាងកម្ម កុំឲ្យវាឲ្យផលបានឡើយ ។ ចុះម្ចាស់កម្មធ្វើយ៉ាងណា ទើបអាចបញ្ជៀសផលកម្មបាន? នោះអាស្រ័យលើទម្ងន់នៃកម្មជាមុនសិន បើជាកម្មធ្ងន់ មានការសម្លាប់ឳពុកម្តាយរបស់ខ្លួន ការធ្វើឲ្យឈាមព្រះពុទ្ធស្រក់ចុះ ការសម្លាប់ព្រះអរហន្ត ការរំលោភលើភិក្ខុនី ការបំបែកសង្ឃ ជាដើម ម្ចាស់នៃកម្មនឹងទទួលផល បន្ទាប់ពីស្លាប់ពីជាតិនេះទៅ ជាដាច់ខាត គ្មានរួចខ្លួនឡើយ ។
បើជាកម្មទាន់ហន់វិញ គឺអាស្រ័យលើ មរណាសន្នជវ័ន គឺជវ័នចិត្តទី១និងទី៧នៅពេលចុងក្រោយបង្អស់នៃជីវិត ។ បើជវ័នចិត្តទី១ល្អៀងទោរទន់ទៅខាងបាបកម្ម ជវ័នទី២ដល់ទី៦នឹងចាត់តាំងភពនៃបដិសន្ធិ ហើយជវ័នទី៧កើតឡើង ស្រវាតោងយកនូវភពថ្មី ចុតិចិត្ត (ចិត្តចាកចេញចោលរូប គឺស្លាប់) ក៏កើតឡើង ។ បុគ្គលនោះក៏ទៅកើតក្នុងភពដ៏ថោកទាប មាននរក ប្រេត តិរច្ឆានជាដើម ។ បើជវ័នចិត្ត ទី១ល្អៀងទៅខាងកម្មជាបុណ្យវិញ ក៏មានសភាពស្របគ្នាដែរគឺបុគ្គលនោះនឹងទៅកើតក្នុងភពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់មានស្ថានសួគ៌ ឬព្រហ្មលោកជាដើម ។
ដូច្នេះ ជាការសំខាន់ណាស់ ដែលបុគ្គលរៀបស្លាប់ត្រូវតែផ្ចង់ស្មារតី កុំឲ្យវង្វេងគិតទៅរកបាបកម្ម ដែលខ្លួនបានធ្វើ ដូចជាសម្លាប់សត្វជាដើមទោះបីខ្លួនបានធ្វើបុណ្យយ៉ាងច្រើនមកក៏ដោយ ។ បើជាកម្មទម្លាប់ គេអាចពន្យាពេល ឬបញ្ជៀសកុំឲ្យកម្មអាក្រក់តាមមកទាន់ ដោយការធ្វើនូវកុសលកម្ម ថ្មីៗទៀតជារឿយៗ ឲ្យបានច្រើនឡើងៗ ដោយការបញ្ឈប់ការធ្វើអកុសលកម្មថ្មីៗ ព្រោះកុសលកម្មថ្មីៗ ដែលមានចំនួនច្រើន អាចគ្របសង្កត់កម្មចាស់ មិនឲ្យមានឱកាសឡើងមកខាងលើបាន យ៉ាងណាមិញ ដូចជាអ្នកចាក់អំបិលមួយស្លាបព្រា ទៅក្នុងទឹកមួយកែវ ទឹកក្នុងកែវនោះនឹងមានរសជាតិប្រៃ តែបើអ្នកចាក់អំបិលមួយស្លាបព្រា ទៅក្នុងទន្លេ ទឹកទន្លេនោះមិនមានរសជាតិប្រៃឡើយ ។ ការបន់ស្រន់មិនមានប្រសិទ្ធិភាព ដូចការធ្វើសីល សមាធិ បញ្ញាទេ ។
ការរក្សាសីល មានសីល៥ជាដើម ជានិច្ចមិនឲ្យដាច់ ការចំរើនសមាធិកម្មដ្នាន មានអនាបានស្សតិជាដើម ជារឿយៗរាល់ថ្ងៃ ការចំរើនវិបស្សនាបញ្ញា ជារឿយៗឥតធ្វេសប្រហែស ការគោរពបូជាព្រះរតនត្រៃ ការឲ្យទានដោយមិនគិតប្រយោជន៍ ការបណ្តុះចិត្តឲ្យមាន មេត្តាអាណិតអាសូរដល់សព្វសត្វទាំងពួង ដែលម្ចាស់កម្មធ្វើដោយខ្លួនឯង នឹងអាចឲ្យគេរំលត់នូវទុក្ខ ដែលកើតឡើងដោយសារផលនៃកម្មចាស់បានបើមិនទាន់សម្រេចបរិបូណ៌ក្នុងជាតិនេះ ក៏ជាតិខាងមុខ នឹងបានផលប្រយោជន៍ល្អ ជាមិនខាន។ ពាក្យថា “ បាប “ ឬ “ បុណ្យ “ គឺឥទ្ធិពលអាក្រក់ ឬឥទ្ធិពលល្អនៃកម្មនេះឯង ។
ចំពោះភាពមិនស្មើគ្នា របស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ខ្លះមាន ខ្លះក្រ ខ្លះល្អ ខ្លះអាក្រក់ ខ្លះឆ្លាត ខ្លះល្ងង់ ខ្លះអាយុវែង ខ្លះអាយុខ្លី ខ្លះកើតក្នុងត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ ខ្លះកើតក្នុងត្រកូលថោកទាប ។ល។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ពន្យល់ថា៖ បុគ្គលខ្លះចូលចិត្តការសម្លាប់សត្វឯទៀត គេមានទម្លាប់ក្នុងការសម្លាប់នេះ លុះអស់អាយុសង្ខារពីជាតិនេះទៅ បុគ្គលនោះនឹងទៅកើតក្នុងអបាយភូមិ មាននរកអសុរកាយ តិរច្ឆានជាដើម បើបានកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះអាយុខ្លី ។ បុគ្គលដែលមិនសម្លាប់សត្វ មិនមានទម្លាប់ក្នុងការសម្លាប់ គេមានមេត្តាករុណា ដល់សត្វទាំងពួង លុះបុគ្គល នោះស្លាប់ទៅ គេនឹងទៅកើតក្នុងសុគតិភព បើសិនជាកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះនឹងមានអាយុវែង ។ បុគ្គលខ្លះចូលចិត្ត បៀតបៀនសត្វឯទៀត ឲ្យឈឺចាប់ រងទុក្ខវេទនា លុះស្លាប់អំពីលោកនេះទៅ មនុស្សនោះនឹងទៅកើត ក្នុងអបាយភូមិ បើសិនបានកើតជាមនុស្សវិញ ក៏មនុស្សនោះមានជម្ងឺ ឈឺចុកចាប់ជាច្រើន ។ បុគ្គលដែលមិនបៀតបៀន សត្វឲ្យឈឺចាប់ ចូលចិត្តជួយសត្វដទៃឲ្យបានសុខ មនុស្សនោះ ក្រោយពីស្លាប់ទៅ នឹងទៅកើតក្នុងសុគតិភព បើសិនជាកើតជាមនុស្សវិញ ក៏មនុស្សនោះ មានសុខភាពល្អ ជាអ្នកមានជម្ងឺតិច ។ បុគ្គលខ្លះកាច ជាអ្នកមានកំហឹងច្រើន មិនសន្តោសប្រណី លុះអស់អាយុសង្ខារ ពីលោកនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងអបាយភូមិ បើសិនជាបានកើត ជាមនុស្សវិញ ក៏មនុស្សនោះមានរូបអាក្រក់ ។ បុគ្គលដែលមានចិត្តស្លូត មានការសន្តោសប្រណី លុះស្លាប់ពីលោកនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងសុគតិភព បើសិនជាបានកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះមានរូបកាយល្អ ។ បុគ្គលខ្លះកំណាញ់ស្វិត មិនធ្វើទាន គិតតែពីប្រមូលយកទ្រព្យ មកធ្វើជារបស់ខ្លួន លុះស្លាប់ពីជាតិនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងអបាយភូមិ បើបានកើតជាមនុស្សវិញ ក៏មនុស្សនោះក្រីក្រតោកយ៉ាក ។ បុគ្គលខ្លះមានចិត្តសប្បុរស ចូលចិត្តធ្វើទាន លុះស្លាប់ពីលោកនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងសុគតិភពបើសិនជាបានកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន ។ បុគ្គលខ្លះលើកតំកើងខ្លួន មិនគោរពចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ មើលងាយដល់ជនដទៃ លុះស្លាប់ពីលោកនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងអបាយភូមិបើសិនជាបានកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះកើតក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់ ដូចជាពេលស្រុកមានសង្គ្រាម អត់អាហារជាដើម ។ បុគ្គលដែលដាក់ខ្លួន ចេះគោរពដល់ជនដទៃ លុះស្លាប់ពីលោកនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងសុគតិភព បើសិនជាបានកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះកើតក្នុងស្ថានភាពល្អ ដូចជាក្នុងប្រទេស ដែលសម្បូរសប្បាយ សុខសន្តិភាព ។ បុគ្គលខ្លះមិនព្យាយាមរៀនឲ្យមានចំណេះចេះដឹងច្រើនទេ ហើយដោយសេចក្តីល្ងង់ខ្លៅ ក៏ធ្វើខុសជាច្រើន លុះស្លាប់ពីជាតិនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងអបាយភូមិ បើសិនជាបានកើត ជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះល្ងង់ឥតប្រាជ្ញា ។ បុគ្គលខ្លះជាអ្នកចូលចិត្តការរៀនសូត្រ ឲ្យបានចេះដឹងច្រើន ហើយដោយសារការចេះដឹងច្រើន គេមិនប្រព្រឹត្តខុស លុះស្លាប់ពីលោកនេះទៅ នឹងទៅកើតក្នុងសុគតិភព បើសិនជាបានកើតជាមនុស្សវិញ មនុស្សនោះឆ្លាត មានប្រាជ្ញាច្រើន ។ ច្បាប់នៃកម្មដែលព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ បានសំដែងពន្យល់ដល់សេដ្នីសុភៈនេះ បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា យើងជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ និងជាអ្នកសោយផល នៃអំពើដែលយើងម្នាក់ៗបានធ្វើដោយកាយវាចាចិត្ត ។ ដើម្បីសេចក្តីសុខផ្ទាល់ខ្លួន យើងត្រូវលះបង់ អំពើទាំងឡាយណាដែលជាអកុសលកម្ម ហើយធ្វើតែអំពើ ទាំងឡាយណាដែល ជាកុសលកម្ម ។ បើដូច្នេះ យើងត្រូវធ្វើកិច្ចការ៣យ៉ាងគឺ ការរៀនព្រះធម៌១ ការប្រតិបត្តិនូវព្រះធម៌១ ការធ្វើឲ្យសម្រេច១ ។ ព្រះធម៌ដែលត្រូវរៀនគឹ ធម៌សម្រាប់ប្រតិបត្តិដែលសំខាន់ មិនគ្រាន់តែសម្រាប់សូត្រថ្វាយបង្គំ ព្រះរតនត្រៃប៉ុណ្ណោះទេ ។ ការរៀនសូត្រមានន័យថា ការចាំហើយយល់ច្បាស់ ។ ការប្រតិបត្តិនូវ ព្រះធម៌ គឺយកព្រះធម៌មកអនុវត្តធ្វើ ដូចជាការរក្សាសីលមិនឲ្យដាច់ ធ្វើសតិឲ្យស្ថិតនៅក្នុងធម៌ ជារឿយៗ ប្រតិបត្តិតាមអរិយមគ្គ ប្រកបដោយអង្គ៨ប្រការ មានការចំរើនសមាធិជាដើម ។ ការធ្វើឲ្យសម្រេចគឺ ធ្វើសីលមិនឲ្យដាច់ ធ្វើសមាធិឲ្យស្ងប់កិលេស ធ្វើវិបស្សនាឲ្យសម្រេចមគ្គ និងផល ។ ឥទ្ធិពលនៃអកុសលកម្ម នៅតែអាចឲ្យផលអាក្រក់បាន លុះត្រាតែ ម្ចាស់កម្ម បានសំរេចយ៉ាងហោចណាស់ ត្រឹមសោតាបត្តិផលដែរ ទើបអាចរួចអំពីកម្មនោះ (លើកលែងកម្មធ្ងន់ ដែលជៀសពុំរួច) ។
រួមសេចក្តីឲ្យខ្លីមក ផ្លូវចាកចេញអំពីទុក្ខ ព្រះពុទ្ធបានបង្ហាញហើយ កាលបើអ្នកឃើញនូវសេចក្តីទុក្ខហើយ សម្រេចដើរចេញ អំពីទុក្ខទាំងនោះ អ្នកនឹងបានរួចខ្លួនដោយខ្លួនឯង ។ ———————————— ប្រភព៖ វីគីភីឌាភាសាខ្មែរ វិសុទ្ធិ៧ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ |
